Samen bouwen aan herstel: themasessie Wonen biedt hoop, richting en concrete handvatten
Op 17 april 2025 kwamen professionals uit het hele land bijeen tijdens de themasessie Wonen, een inspirerende bijeenkomst over een grote uitdaging in de geestelijke gezondheidszorg: het vinden en creëren van passende woonplekken voor mensen met psychische problematiek. Onder leiding van Erik de Vos, bestuurder Terwille en voorzitter Waardenetwerk Wonen, en Stefan Poppe, netwerkcoördinator van het Waardenetwerk Wonen, gingen deelnemers met elkaar in gesprek over obstakels, oplossingen en gedeelde ambities.
De opgave: Wonen als fundament voor herstel
Wonen is méér dan een plek om te slapen. Het is een plek waar je tot rust komt, waar je zelf de regie hebt, waar je herstelt. Toch is voor mensen die geestelijke gezondheidszorg nodig hebben — inclusief mensen binnen de verslavingszorg en forensische zorg — het vinden van zo’n woonplek vaak een complexe zoektocht. Het bestaande aanbod sluit niet altijd aan bij de behoeften, de schaarste is groot, en de samenwerking tussen partijen kan beter.
Het Waardenetwerk Wonen stelt deze opgave centraal: hoe zorgen we ervoor dat iedereen die het nodig heeft toegang heeft tot een passende woonplek — vóór, tijdens en na zorg? Een plek waar zelfstandigheid en autonomie het uitgangspunt zijn, niet de uitzondering.
De ambitie: van systeemwereld naar leefwereld
De ambitie van het Waardenetwerk Wonen is helder én uitdagend: het realiseren van een passende woonplek voor ggz-cliënten, zowel voor, tijdens als na de zorg. Deze woonplekken bieden zoveel mogelijk zelfstandigheid en autonomie voor de bewoner. Dit voorkomt onnodige verergering van problematiek, onnodige bezette bedden, doorstroomproblemen en wachtlijsten.
We benadrukten het belang van samenwerking tussen zorgorganisaties, woningbouwcorporaties, gemeenten en andere betrokkenen. De verantwoordelijkheid moet gedeeld worden, met ruimte voor lokaal maatwerk en regionaal overzicht. Wonen is geen sluitstuk van zorg, maar een startpunt voor herstel.
Praktijk als inspiratie: ‘Aigen Hoes’
Als inspirerend voorbeeld presenteerde Erik het project Aigen Hoes, waarin bewoners actief worden betrokken bij hun eigen woonomgeving. Het project laat zien hoe anders het kan: meer vertrouwen en meer maatwerk. Het roept de vraag op: Wat als we dit overal zouden durven doen?
De opbrengsten uit de werkgroepen: van denken naar doen
Tijdens de sessie gingen deelnemers in twee werkgroepen aan de slag aan de hand van drie (prikkelende) vragen om het gesprek op gang te helpen:
- Wat is er volgens jou nodig om op te pakken om de woonproblematiek op te lossen voor mensen met psychische problematiek?
- Welke volgordelijkheid is er nodig in het helpen van verschillende doelgroepen aan een passende woonplek?
- Welke voorzieningen zijn er nodig? Heb jij aantallen hoeveel er hiervan nodig zijn?
De prikkelende vragen hielpen het gesprek opgang. De besproken uitkomsten zijn hieronder gegroepeerd, met later bijgevoegde overkoepelende thema’s voor de leesbaarheid:
Proces en Inrichting
- Mensen centraal stellen: Betrek bewoners actief bij het ontwerp en de inrichting van hun woonplek. Wat willen ze zelf? Wat past bij hun herstelproces?
- Woningen op maat: Er is geen ‘one size fits all’. Maatwerk is essentieel.
- Duidelijkheid in verantwoordelijkheid: Woningcorporaties zijn verantwoordelijk voor het huis, ggz-partijen voor de zorg. Maar spreek elkaar daar ook op aan.
- Doorstroom verbeteren: Kijk naar beschermd wonen en wat nodig is om mensen door te laten stromen naar meer zelfstandige woonvormen.
Expertise en Kennisdeling
- Landelijke kennis, lokaal benut: Haal expertise naar de regio, en deel succesvolle aanpakken actief met andere regio’s.
- Best practices zichtbaar maken: Gemeenten die succesvol zijn in de aanpak van wonen en ggz moeten als voorbeeld dienen.
- Vliegende brigade: Richt een team in, vergelijkbaar wat gebeurt bij het IZA, dat regio’s kan ondersteunen bij het ontwikkelen van woonoplossingen.
- Regelruimte benutten: Maak gebruik van experimenteerruimte en durf buiten de lijntjes te kleuren waar het kan en moet.
Regels en Creativiteit
- Minder mitsen en maren: Beperk de hoeveelheid interne regels en pleit actief voor minder regels bij andere partijen (zorgaanbieders, woningcorporaties, gemeenten, etc.)
- Cijfers en inzicht: Verzamel data: hoeveel mensen zoeken een woonplek, van welk type, op welke termijn?
- Maximale creativiteit: Gebruik regionale kennis en ruimte om – ondanks woningnood – toch woonoplossingen te creëren die écht passen.
Ondersteuning en Communicatie
- Omgaan met NIMBY (Not In My Backyard): Zet bewoners zelf in als ambassadeurs voor hun woonplek, en wees duidelijk in de communicatie met buurtbewoners.
- Zichtbare ondersteuning: Alleen al het weten dat er hulp beschikbaar is, biedt bewoners én omgeving rust.
- Focus op wat wél kan: Laat je niet verlammen door beperkingen, maar zoek steeds naar mogelijkheden.
Een gezamenlijke beweging
De themasessie eindigde met de vraag: sluit jij je aan bij het Waardenetwerk Wonen? Alleen samen kunnen we deze complexe opgave écht aanpakken.
Via een QR-code konden deelnemers zich aanmelden voor de online community van het netwerk, om ook digitaal betrokken te blijven en kennis te blijven delen.
Tot slot: de wil om te veranderen én een uitnodiging
De themasessie Wonen maakte één ding zonneklaar: de wil om te veranderen is er. De kennis is er. De voorbeelden zijn er. Wat we nu nodig hebben, is actie. Samen. Lokaal én landelijk. Creatief én concreet.
Wonen is geen bijzaak. Het ís de basis. En iedereen die gelooft dat mensen met psychische problematiek net zo goed recht hebben op een thuis, is van harte uitgenodigd om mee te bouwen.