Neemt crackgebruik toe? De veldwerkers van Mainline, dat zich inzet voor mensen die aan de rand van de samenleving staan en drugs gebruiken, ondervroegen in opdracht van het ministerie van VWS in acht grote steden ruim 520 mensen die problematisch drugs gebruiken. De deelnemers werden in 2023 vooral geworven in openbare ruimten en bij voorzieningen voor maatschappelijke opvang. Het doel was om meer zicht te krijgen in de omvang, het welzijn en de hulpbehoefte van de groep mensen die opiaten en problematisch harddrugs gebruiken. Het laatste onderzoek dat hiernaar in ons land was gedaan, dateerde van ruim 10 jaar terug.
Crack meest gebruikte harddrug
Destijds was heroïne de meest gebruikte harddrug voor deze groep. Uit dit zogenoemde OPAAK-onderzoek van Mainline – het Trimbos-instituut deed vervolgens een statistische analyse – blijkt dat crack nu de meest gebruikte drugs is. Crack is de rookbare vorm van cocaïne en staat te boek als een van de meest verslavende drugs. Door het te roken, komt de cocaïne sneller in de bloedbaan terecht, wat ertoe leidt dat de bloedspiegel snel stijgt. Dat zorgt voor een kortdurend zeer hevig effect dat ook zeer snel verdwijnt. Dit wordt ook wel de “flash” en de “crash” genoemd. Om die reden is crack ook zo verslavend.
In 2023, toen het onderzoek werd uitgevoerd, gebruikten naar schatting van het Trimbos-instituut 13.300 mensen in Nederland problematisch opiaten, waarvan 89 procent óók crack gebruikte. Het aantal mensen dat crack gebruikte, werd geschat op ongeveer 27.900, waarvan zo’n 16.000 alléén crack en geen opiaten. Opvallend is dat driekwart van de mensen die alleen crack gebruikten nooit eerder regelmatig opiaten had gebruikt, meldt het Trimbos-instituut.
Gebruikers blijven buiten beeld
Verder signaleren de onderzoekers dat een groot deel van de mensen die crack gebruiken buiten beeld van de verslavingszorg blijft, ondanks grote en vaak complexe zorgbehoeften. Veel van de ondervraagden leven onder precaire omstandigheden en kampen met ernstige psychosociale problemen zoals dakloosheid, een gebrek aan werk of structuur en mentale en fysieke klachten.
Begrijpen hoe verslaving zich ontwikkelt is van cruciaal belang voor goede hulpverlening. Daarom zijn we dossier ‘Verslaving begrijpen en bespreken‘ gestart, waarin we kennis van experts, sociaal werkers en ervaringsdeskundigen voor je hebben gebundeld. Leer onder meer over het gokkersbrein, motiverende gespreksvoering en dubbele diagnoses.
Veel van deze problemen blijven echter onbehandeld. De onderzoekers pleiten voor een meer outreachende hulpverlening: ‘Mensen die crack gebruiken vallen vaak tussen wal en schip, en dat is zorgelijk. Gespecialiseerde behandelingen voor deze groep zijn hard nodig. Die komen niet alleen de gebruiker zelf ten goede, maar kunnen ook helpen om de overlast in de buurt terug te dringen’, meldt projectleider van het Trimbos-instituut Lisa Strada.
Zorgmijdend gedrag
Op Has Cornelissen, veldwerker bij Mainline, maakten de gesprekken veel indruk. ‘Ik heb veel verhalen over trauma en seksueel misbruik gehoord, herinneringen die ze met hun gebruik proberen weg te drukken. Het stigma dat op straat leven met zich meebrengt, maakt dat ze zorgmijdend zijn en zo komen ze in een neerwaartse spiraal terecht.’