De manier waarop we denken over suïcide is de afgelopen jaren veranderd. Zo zijn er betere behandelmogelijkheden en werken ggz, huisartsen, het sociale domein en maatschappelijke partners steeds beter samen binnen de netwerken. Deze nieuwe ontwikkelingen zijn verwerkt in de richtlijn Suïcidaliteit die recent is herzien. In dit artikel staat wat er nieuw is in de richtlijn én wat dit betekent voor ggz-professionals en ggz-organisaties.
Uit onderzoek blijkt dat er in instellingen die richtlijnconform werken, minder mensen overlijden door zelfdoding. Vanuit de derde Landelijke Agenda Suïcidepreventie 2021-2025 is daarom de Systematische Aanpak Suïcidepreventie (SAS GGZ) gestart. Binnen SAS GGZ ontwikkelen 5 ggz-instellingen best practices rondom richtlijnconform werken. Dit zijn: GGZ Rivierduinen, Pro Persona, Arkin, GGZ Oost-Brabant en GGZ Eindhoven.
Om ook andere ggz-organisaties en zorgprofessionals te ondersteunen bij richtlijnconform werken, organiseert de Nederlandse ggz samen met 113 Zelfmoordpreventie in 2025 5 webinars rondom de richtlijn en de opbrengsten van SAS GGZ. Op 15 april vond het eerste webinar plaats. Ruim 500 deelnemers doken in de vraag: wat zijn de grootste veranderingen in de nieuwe richtlijn Suïcidaliteit?
Dat deden ze onder leiding van Aartjan Beekman, psychiater, hoogleraar Psychiatrie en voorzitter van de werkgroep die de richtlijn herzag, Monique van den Eijnden, beleidsadviseur bij MIND en Ton Dhondt, psychiater bij GGZ Noord-Holland Noord en voorzitter van de Initiatiefgroep Suïcidepreventie van de Nederlandse ggz.
Netwerkzorg om suïcide te verlagen
Suïcidecijfers zijn al jarenlang stabiel. Aartjan Beekman opent het eerste webinar met de nadrukkelijke boodschap dat we het aantal suïcides wél omlaag kunnen brengen. ‘Kijk naar het verkeer. Daar hebben we met gerichte maatregelen het aantal verkeersdoden fors weten te verminderen. Suïcide verdient dezelfde aandacht.’
De richtlijn maakt duidelijk dat suïcidepreventie geen taak is van de ggz alleen. Sterker nog: suïcidepreventie werkt alleen als we het sámen doen. Beekman: ‘Suïcidaliteit is een complex onderwerp, maar als we als ggz samenwerken met huisartsen, spoedeisende hulp, ggd’en, gemeenten, scholen en politie, dan kunnen we meer dan we denken.’
Dit is nieuw in de richtlijn
De kern van de richtlijn is niet veranderd: maak contact in een veilige setting, organiseer continuïteit van zorg en werk samen met naasten. Wat wél nieuw is, is de extra aandacht voor preventie. Suïcide voorkomen is als een rode draad door de richtlijn verweven: in de titel, in de hoofdstukken en in de aanbevelingen.
Andere nieuwe punten zijn:
1. De structuur is logischer opgebouwd: van acute crisis tot persisterende suïcidaliteit
2. Er is een nieuwe module over de relatie tussen suïcide en euthanasie
3. Netwerkzorg en samenwerking buiten de ggz krijgen volop aandacht
4. Dankzij nieuw onderzoek zijn er stevigere uitspraken over psychotherapie, medicatie en neuromodulatie
Van de mensen die overlijden door suïcide was 60% niet in beeld bij de ggz. ‘Dat getal moet omlaag’, zegt Beekman. ‘Dat lukt alleen als we netwerkzorg rond suïcidaliteit van de grond krijgen. Ggz-organisaties en professionals hebben daarin een belangrijke rol en verantwoordelijkheid door hun kennis en kunde actief in te zetten.’
Zie de mens, geen etiket
Ook nieuw in de richtlijn is de belangrijke rol van naasten tijdens de behandeling. Er is meer aandacht voor emotionele ondersteuning van naasten én er wordt actief met hen samengewerkt.
Monique van den Eijnden van MIND benadrukt dat suïcidaliteit niet alleen zwaar is voor de patiënt, maar ook voor de omgeving.
De interactie tussen patiënten en naasten is complex. Iemand met suïcidale gedachten voelt zich snel een last en zwijgt uit angst dierbaren te belasten. Hierdoor groeit het emotionele en sociale isolement. Naasten voelen zich vaak machteloos en haken soms af. Aandacht voor hun emoties en een heldere uitleg over suïcidaliteit en onderliggende ziektebeelden, biedt steun en vergroot het begrip.
Ten slotte roept Van den Eijnden professionals op om naar de mens te kijken in plaats van naar een etiket. “Ga écht met mensen in gesprek. Wat leeft er in iemand? Een vragenlijst kan hierbij een prima houvast zijn, maar laat de vragenlijst nooit het gesprek overnemen.”
Maak keuzes en leer van elkaar
Het laatste deel van het webinar wordt begeleid door Ton Dhondt. Dhondt richt zich op de organisatie van zorg. Een nieuwe richtlijn is stap 1. ‘Vervolgens is het belangrijk deze betekenis te geven in ons dagelijks werk, zowel binnen de interne organisatie als binnen de netwerken’, vertelt Dhondt. De richtlijn implementeren betekent keuzes maken. Niet alles kan worden uitgevoerd, vanwege gebrek aan capaciteit binnen organisaties.
Dhondt roept ggz-organisaties en ggz-professionals op om hun verantwoordelijkheid te pakken. Maak een beleidsplan, voor je eigen organisatie én met je netwerk. Gelukkig staan ggz-organisaties er niet alleen voor. Dhondt stipt aan: ‘Zoek de verbinding op met de Initiatiefgroep Suïcidepreventie van de Nederlandse ggz en met SAS GGZ. Maak gebruik van best practices van bijvoorbeeld SAS GGZ, SUPRANET GGZ, de Toolkit Suïcidepreventie van 113 en van de scholing rond suïcidaliteit binnen de GGZ Ecademy.’
Dhondt sluit af met: ‘Leer van elkaar en leg ervaringen vast, zodat ze beschikbaar zijn voor andere ggz-organisaties en samenwerkingspartners.’
Meer informatie?
Heb je een vraag over het vormgeven van suïcidepreventie in de ggz? Neem contact op met Ton Dhondt, voorzitter Initiatiefgroep Suïcidepreventie van de Nederlandse ggz, t.dhondt@ggz-nhn.nl
Heb je een specifieke vraag over het project SAS GGZ? Neem dan contact op met Marjolein Veerbeek, projectleider SAS GGZ, m.veerbeek@113.nl
Webinars terugkijken
Bekijk het webinar De nieuwe Richtlijn Suïcidaliteit (15 april)
Bekijk het webinar Implementeren van behandelmethodieken voor suïcidaliteit (19 juni)
De nieuwe richtlijn is hier te vinden.
Verder lezen of meer weten?
Neem dan een kijkje op:
- Toolkit suïcidepreventie: https://www.113.nl/toolkit
- SUPRANET GGZ: https://www.supranetggz.nl
- SAS GGZ: https://www.samenmindersuicide.nl/sasggz
- Scholing en e-learnings: https://www.ggzecademy.nl en https://www.113.nl/ggz